Keeng is geboren in Guyana, heeft in Brazilië gewoond en werkt nu in Suriname. Als een geboren geograaf maakte hij schetskaarten van het natuurlijk en cultureel landschap, voordat hij moderne technologieën met het Amazon Conservation Team (ACT) leerde gebruiken. Met deze training door ACT kon Keeng baanbrekende grootschalige kaarten van inheemse landen produceren. Door middel van deze interactieve verhaalkaart kun je meer leren over het buitengewone leven van Keeng, zijn reizen, zijn traditionele kennis en zijn passie om inheems grondgebied in kaart te brengen.
Keeng Kumu is geboren in Konashen, een regio die voornamelijk wordt bewoond door de Waiwai stam in de omgeving van de hoofdwateren van de Essequibo-rivier in Zuid-Guyana. De Waiwai leven hier al honderden jaren of meer en waaieren uit over de grens met Brazilië. Vandaag de dag wordt Konashen erkend als Guyana’s eerste Gemeenschappelijke Beheersgebied (COCA), officieel beschermd door de inheemse bevolking zelf.
De Waiwai spreken Carib, samen met naburige gemeenschappen zoals de Makushi en de Trio. De stam bestaat uit ongeveer 3.000 personen die verspreid over een dozijn dorpen in Guyana en Brazilië wonen. Voor hun levensonderhoud zijn ze afhankelijk van de jacht, ze vissen en bedrijven kleinschalige landbouw. Ze verzamelen duurzaam materiaal uit de natuur om hun dorpen te creëren, van de kleinere huizen tot aan de grotere tukusipan, het gemeenschapshuis dat zich in het hart van het dorp bevindt.
De Waiwai staan bekend om de nauwe geestelijke, culturele en sociale relatie met hun omgeving en haar middelen. Maar ook vanwege hun vakmanschap, het produceren van gereedschap, aardewerk en muziekinstrumenten. Zo maken ze gitaren, fluiten, handdrums en ornamenten geweven van palmbladeren.
De Waiwai zijn deskundige ambachtslieden. Een van hun specialiteiten is de prachtig beschilderde cassave rasp, bestaande uit een houten plank waarin kleine scherpe stenen geslagen worden die tezamen het rasp oppervlak vormen. Sommige ambachtelijke producten, zoals de mannenkam (ankai) die Keeng’s vader hem geleerd heeft te maken, worden ook ingeruild voor andere goederen. De Waiwai gebruiken wel 15 verschillende patronen in hun ambacht met zeer fantasievolle namen zoals de papegaaiwang of de apenstaart. De producten zijn volledig gemaakt van natuurlijke materialen, zoals palmbomen, apenbotten, katoen of papagaaienveren.
Als jonge Waiwai in Konashen leerde Keeng overlevingsvaardigheden van zijn vader. Toen hij 14 jaar oud was, leerde zijn vader hem hoe hij wirari (pijlgif) kon maken, gebruikt bij het jagen. Wïrari, dat ongeveer twee dagen nodig heeft om te mengen, bevat plantenextracten zoals de curare liaan, andere planten en soms mieren en slangen. Onder de Waiwai is Keeng bekend om zijn unieke vermogen om dierlijke oproepen na te bootsen om zijn prooi te lokken zoals de tapir, de grijze trompetvogel, de slingeraap en de zwarte hokko.
Ambachtelijke kennis wordt bij de Wai Wai van generatie tot generatie overgedragen. Voor deze gemeenschappen is het noodzakelijk te weten hoe je een schuilplaats moet bouwen, een vuur kan maken, hoe je moet jagen en vissen met gereedschap dat uitsluitend is vervaardigd uit materialen uit de natuurlijke omgeving.
De Waiwai zijn ook gewend om dagenlang te reizen, ondanks regen, een hoge luchtvochtigheid en brandende zon. Ze zijn gewend hun dorpen elke vijf tot zeven jaar te verplaatsen. Bij aankomst wordt een gebied van bos ontdaan, bezet en gecultiveerd voor een bepaalde periode. Dit stuk grond wordt dan verlaten voor een nieuw gebied en mag braak liggen tot de vruchtbaarheid is hersteld. Deze praktijk is cruciaal voor habitat en bodemverjonging in het fragiele ecosysteem van een tropisch regenwoud.
Kort na het verhuizen naar Kwamalasamutu via Brazilie, sloot Keeng vriendschap met Wuta Wajimnu, een Trio-dorpeling met een wederzijdse geschiedenis en interesse in onderzoek. (Wuta’s leven en werk als cartograaf werd gedocumenteerd in een aflevering van de podcast van Maps, Magic en Medicine). Beiden, Keeng en Wuta raakten geïnspireerd om met de hand geschetste kaarten van Kwamalasamutu te maken, met vermelding van voorouderlijke of historische plaatsen, landgebruik en lokale namen voor het landschap.
Eind jaren zeventig besloot het hoofd van Keeng’s geboortedorp een nieuw dorp in Brazilië te vestigen langs een zijrivier van de Trombetas. Keeng’s ouders, die oorspronkelijk uit Brazilië waren, besloten daarnaartoe te verhuizen, en Keeng ging mee. Het dorp, Mapuera, bestaat vandaag de dag, nog steeds.
In 1985 besloot Keeng’s vader te vertrekken uit Mapuera, deze keer verhuisde hij naar het Trio-dorp Kwamalasamutu in Suriname. Keeng, toen 18 jaar oud, volgde zijn vader weer en reisde ongeveer 600 kilometer langs de Trombetas rivier om vervolgens de grens over te steken naar zuidelijk Suriname.
Kwamalasamutu werd in het midden van de jaren zeventig opgericht door Trio-inheemse volkeren en Amerikaanse missionarissen. Het is de thuisbasis van het opperhoofd (of granman) van de Trio gemeenschap in Suriname en is een van de grootste inheemse dorpen in de regio. Hoewel Kwamalasamutu voornamelijk wordt bewoond door Trio, is het dorp een thuis voor ongeveer tien inheemse groepen. De Wai Wai wonen in het noordelijke deel van het dorp, waar zij hun eigen tukusipan hebben opgebouwd.
In Kwamalasamutu heeft Keeng vriendschap gesloten met de lokale bevolking en leerde hij Trio spreken. Hij trouwde een vrouw uit het dorp, ook van Waiwai afkomst, en kreeg met haar vijf kinderen. Kort na het verhuizen naar Kwamalasamutu, sloot Keeng vriendschap met Wuta Wajimnu, een Trio-dorpeling met een wederzijdse geschiedenis en interesse in onderzoek. (Wuta’s leven en werk als cartograaf werd gedocumenteerd in een aflevering van de podcast vanMaps, Magic en Medicine). Beiden, Keeng en Wuta raakten geïnspireerd om met de hand geschetste kaarten van Kwamalasamutu te maken, met vermelding van voorouderlijke of historische plaatsen, landgebruik en lokale namen voor het landschap.
Aan het einde van de jaren negentig kwamen Keeng en Wuta in contact met het Amazon Conservation Team (ACT), een destijds nog nieuwe organisatie met de missie om in samenwerking met inheemse volkeren hun land te beschermen. De trio-kapitein nodigde ACT uit om de gemeenschap op te leiden om een grootschalige kaart van hun grondgebied te maken. Vanwege hun passie en cartografisch talent nodigde ACT Keeng en Wuta uit om te helpen bij het opstellen van deze kaart.
Keeng en Wuta hebben samen met de stamoudsten gezeten, ondernamen mapping-expedities om nauwgezette en gedetailleerde handgetekende kaarten van het Trio-landschap te ontwikkelen. Deze kaarten werden gedigitaliseerd en gebruikt om het pionierende 2001 “Landgebruik van de Trio-volkeren in zuidwestelijke Suriname” te ontwikkelen, die zowel de voorouders van de Trio als hun natuurlijke omgeving visualiseert en een template vormt voor parallelle mapping-inspanningen op andere gebieden van de Amazone met tientallen inheemse groepen. In het midden van de jaren 2000 trainde ACT Keeng in het gebruik van GPS-ruimtelijke gegevensverzameling via het Amazon Conservation Ranger-programma van de organisatie. Het Amazon Conservation Ranger programma biedt geselecteerde leden van de inheemse gemeenschappen de kans om een inkomen te verwerven, terwijl hun stammen onder hun eigen voorwaarden worden beschermd. Het programma dient als een alternatief voor het werken in de destructieve mijnbouw of houtindustrie. De Amazon Conservation Rangers maken basiskaarten, monitoren de waterkwaliteit, inventariseren belangrijke planten- en wildsoorten en verzamelen voorlopige gegevens over de wildhandel. Hun onderzoek stelt de basisgegevens vast die door gemeenschapsleiders nodig zijn om beslissingen te nemen over grondgebruik en een bewakingssysteem vormen voor adaptief beheer. Keeng is bijzonder enthousiast over het maken van kaarten, en is vaardig in het aanleren van mapping vaardigheden aan anderen. Met ACT heeft hij naar andere inheemse dorpen in zuidelijk Suriname langs de Tapanahony en Lawa rivieren gereisd om de gemeenschappen te leren hoe ze hun land in kaart moeten brengen.
In 2015 reist Keeng samen met ACT naar de Matawai Marron gemeenschap in het Boven Suriname gebied, om de leden van de gemeenschap op te leiden kaarten van hun land te maken.
Marrons zijn afstammelingen van destijds ontsnapte Afrikanen die in het binnenland van Suriname leven. Maar zoals Keeng zegt: ‘Ze leven als inheemse mensen doen – ze zijn ook bosmensen.’ Keeng heeft de Matawai geduldig en effectief geleerd om veldgegevens te verzamelen met behulp van een GPS-handheld om hun land en middelen te plannen. De gegevens die hij verzameld heeft om anderen op te leiden, werden gebruikt bij de oprichten van een Community Land Use Map voor de Upper Saramacca regio. De kaart zal de gemeenschap helpen om verantwoordelijke beslissingen te nemen over grondgebruik en ontwikkeling.
Keeng leerde de Matawai ook de vaardigheden die door zijn voorouders aan hem zijn overgedragen. Zo vroegen de Matawai hem of hij een alternatief had voor een kruiwagen of het dragen van hun lading op het hoofd. Hij leerde hen hoe ze katari (palmblad geweven rugzakken) moeten maken. Keeng was verrast om erachter te komen dat de Matawai de Gujaba (Copaifera Guianensis) bomen die langs de rivier staan, niet gebruiken. De etherische olie van Copaiba uit deze bomen wordt gebruikt door inheemse mensen voor een verscheidenheid aan doeleinden zoals bijvoorbeeld het behandelen van huidinfecties om hondenbijten te desinfecteren. Maar Keeng leerde ook van de Matawai: ze leerden hem hoe hij Afrikaanse rijst moest planten en hij was onder de indruk van hun houtsnijwerk en hun vaardigheden bij het bouwen van boten.
Keeng’s bezoek aan het Matawai-gebied heeft geleid tot een bloeiende uitwisseling van ideeën en praktijken tussen marrons en inheemsen. De Matawai zijn geïnteresseerd in het opzetten van een traditionele school waarin Keeng en andere inheemse mensen hun kennis van traditionele ambachtelijke en bosgeneeskunde kunnen delen.
“Het maken van de kaarten met ACT is het belangrijkste dat ik heb gedaan. Als ik dit werk doe, kaartjes maken, komen er mensen naar me toe die me vragen hen te helpen bij het maken van kaarten van hun dorpen en hun land. Ik ben niet op zoek naar werk in de goudmijnen, ik wil alleen in het bos werken. Ik leer mijn kinderen hetzelfde”, aldus Keeng.
Terwijl hij vol passie is over zijn karteringsvaardigheden, is Keeng ook bezig om traditionele kennis- en gebruikspraktijken te documenteren en te bevorderen. Sinds 2015 heeft hij samen met ACT gewerkt aan het angelloze bijenteelt project, ontworpen om duurzame organische honing te promoten en te produceren door gebruik te maken van lokale traditionele kennis over bijen. Keeng heeft zijn mapping vaardigheden in het werk gesteld door de locaties van bijen nesten in de buurt van Kwamalasamutu op te nemen, en is ook actief betrokken bij de teelt van bijen.
In het noordoosten van het Amazone gebied zijn de kennis, innovaties en praktijken van inheemse volkeren en lokale gemeenschappen die traditionele levensstijl leggen, de sleutel tot het behoud en duurzaam gebruik van de biodiversiteit. Helaas verdwijnt hun traditionele levensstijl snel, omdat de jongere leden van de gemeenschap niet geïnteresseerd zijn de traditionele praktijken voort te zetten onder druk van de moderne tijd en de verleiding van het stadsleven. Desondanks probeert Keeng zijn kinderen alles te leren wat hij weet. Traditionele kennis kan unieke oplossingen bieden voor mondiale milieukwesties, zoals natuurbehoud, duurzaam gebruik van hulpbronnen en aanpassing aan klimaatverandering.
De kaarten waar Keeng aan bijgedragen heeft, spelen ook een belangrijke rol bij het opbouwen van partnerschappen die formele bosbouwrechten kunnen bekostigen voor traditionele volkeren. ACT-Suriname is in nauwe samenwerking met het World Wildlife Fund Guianas, Conservation International Suriname en organisaties die de lokale gemeenschappen vertegenwoordigen in het gebied betrokken bij het creëren van een ‘conservation corridor’ in Zuid-Suriname om 7,2 miljoen hectare tropisch regenwoud te beschermen; waarbij de inheemsen mede zeggenschap krijgen bij het beheer ervan. Door het land in kaart te brengen, haar natuurlijke hulpbronnen en de cultuur zoals Keeng dat heeft gedaan, kunnen we de inheemse en marron kennis behouden, ondersteunen en bijdragen aan de erkenning van publieke partnerschappen. Het fascinerende verhaal van Keeng Kumu en zijn kaarten kunnen bijdragen aan verbondenheid en perspectieven verzamelen voor toekomstige rechten toegekend aan lokale gemeenschappen.
